ATA’YA BURBERRY TESTİ
Kitapta, Celal Bayar’ın bir anısı şöyle aktarılıyor: “9 Eylül 1932’de ikinci kez İktisat Vekaleti’ne (Maliye Bakanlığı) geliyor. O günlerde muhafazakarlar düşmüş, İngiltere’de güya liberal bir hava var. Dünya buhranı da ortalığı kasıp kavuruyor. Londra’da bir ‘para konferansı’ düzenleniyor. Türkiye’yi temsilen Bayar’ın başkanlığında bir heyet Londra’ya gidecek. Bayar, yola çıkmadan önce Atatürk’ü ziyaret ediyor, bir emri olup olmadığını soruyor. O da, Burberry kumaş istiyor. “Bir de kendine al, diktirip beraber giyelim Celal Bey” diyor. Biraz da sitem ediyor: “Ne yapalım, o ayarlarda kumaş yapamıyorsunuz.” Oysa o yıllarda Hereke fabrikasında bu firma adına kumaş üretiliyor, damgası vuruluyor. Atatürk’e bir şey söylemiyor Bayar, “Hay hay emredersiniz” demekle yetiniyor. Sonra fabrika müdürünü çağırtıyor, üçer metrelik iki parça kumaş hazırlatmasını istiyor, dönünce alacağını söylüyor. Bu konuşmayı kimseye söylememesi için de uyarıyor. Konferansa gidip dönüyor, kumaşları alıp Atatürk’ün yanına çıkıyor. Kumaşı eliyle kontrol eden Atatürk, “Söyle bakalım Celal Bey, bunu memleketimde ne zaman yapacaksın?” diyor. Bayar, ayağa kalkıp, “Memleketimizde yapıldı Gazi Hazretleri. Buyurun bakın, Hereke!” diye yanıt veriyor.
Aralarında geçen bu diyalog akabinde Atamız bir daha Hereke kumaşından başka bir kumaş asla sipariş etmemiştir. Öyle ki Yorkshire Post isimli İngiliz gazetesi 20 Ocak 1930 tarihli sayısında “Turks Wear Only Turkish Stuffs’ başlıklı yazısında Mustafa Kemal Paşa’nın Hereke fabrikasına bir gezi düzenleyerek yerinde incelemeler yaptığını ve vatandaşlara Hereke kumaşlarını kullanmalarını bizzat tavsiye ettiğini yazmaktadır.
( Erhan Ör araştırmalarından alınmıştır )
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ İLE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ’NDE HEREKE HALISI
Sayın Murat Karayalçın'ın Hereke'de Han Halı'yı ziyaretlerinde bize naklettikleri hadiseyi kendi dilinden size aktarmaya gayret edeceğiz.
Sayın Karayalçın 13 Kasım 2003'te anlatıyor:
Biliyorsunuz bir dönem sayın Erdal İnönü'yle birlikte çalışıyoruz. Kendisinin Hereke halısıyla ilgili bana anlattığı bir hadise vardır, bumu sizlerle paylaşayım: Yıl 1962 veya 1964 Sayın İsmet İnönü başbakan. Amerikan Başkanı Lyndon Johnson'ın Türk büyükelçiliğini ziyaret ettiği söyleniyor. Bu haber diplomasiye bomba gibi düşer. Sayın İnönü bu ziyaretin ilk kez bir Amerikan başkanının bizim elçiliğimiz ziyareti olup olmadığını merak ederek bir araştırma yaptırır. Araştırma sonucu 1910 lu yıllarda Amerikan Başkanı Howard Taft'ın da Türk büyük elçiliğini bizzat ziyaret ettiği öğrenilir. Bu ziyaretin sebebine gelince; Howard Taft'ın kızı evlenmektedir ve Amerikan Başkanı tüm dünya liderlerini düğüne davet eder. Dönemin Osmanlı Sultanı II. Abdülhamit düğüne katılamayıp, bir hediye göndermeyi uygun bulur. Amerikan Başkanı Howard Taft ve kızı kendilerine armağan edilen bu eşsiz güzellikteki Hereke Halısına bizzat teşekkür etmeyi bir borç bilerek Türk büyükelçiliğini ziyaret ederler ve Abdülhamit'e şükran mesajlarını iletirler.
Bir Hereke Halısı ilk kez bir Amerikan Başkanının ülkemizin büyükelçiliğini ziyaret etmesine yani Türk toprağına ayak basmasına de vesile olmuştur.
(Bu anı Erhan Ör tarafından aktarılmıştır.)
HALİT ZİYA UŞAKLIGİL
Dolmabahçe Sarayı’nda Mabeyn başkatipliği yapmış olan roman ve hikaye yazarı Halit Ziya Uşaklıgil, saray ve hanedan yaşantısıyla ilgili hatıralarını ve gözlemlerini anlattığı “Saray ve Ötesi” adlı eserinde Hereke Fabrikası’nın halı üretiminden şu şekilde bahseder : “Hereke Fabrikası Türkiye’nin hiçbir yerinde yapılmayan şal gibi ince halılar yapardı. Hatta bunlardan gayet cesim bir tanesi Alman İmparatoru’nun bir kızının izdivacı münasebetiyle düğün hediyesi olarak Sultan Reşad tarafından Berlin’e gönderilmiş ve orada yere serilmeye bir türlü kıyılamıyarak, son derece takdir ve hayrete sebeb olan bu nefis eseri galiba münasib bir yere gerdirilmişdi”.
( Halit Ziya Uşaklıgil Saray ve Ötesi kitabından alınmıştır )
SULTAN ABDÜLHAMİD’İN VERDİĞİ HEDİYELER
Bir prestij eşyası olarak görülen Hereke halılarına başta Sultan II. Abdülhamid olmak üzere sultanlar özel ilgi göstermiştir. Milli Saraylar Arşivinde yer alan bir defterdeki Hereke Fabrikası’nda bir muallim ve dört halı dokuyucusuna Sultan II. Abdülhamid tarafından birer sanayi madalyası verildiği bilgisi, sultanın fabrikaya gösterdiği önemi belgelemektedir.
Milli Saraylar Arşivinde yer alan 1898 tarihli bir diğer belgede verilen bilgiye göre Sultan II. Abdülhamid, İbn-i Reşid’e 4 adet seccade hediye etmiştir.
Ayrıca yine Sultan II. Abdülhamid tarafından 1898 yılında Hereke Fabrika-i Humayunu’nda Alman İmparatoru ve İmparatoriçesi’ne 40220 kuruş değerinde 4 adet seccade ve 90096 kuruş değerinde 7 adet ince yekpare halı hediye ettiği bilgisi mevcuttur.
ABDÜLHAMİT'İN HALISI
II. Abdülhamid Han, doğru ve tam dini itikada sahip bir Müslüman idi. İbadetlerine çok ehemmiyet verir, beş vakit namazını muntazaman kılar, Kur'an-ı Kerim okurdu. Seccadesi Hereke Fabrikası'nda yapılmış bir halıydı. Nereye giderse kolaylıkla götürülürdü. Daima camilere devem ettiğini, Ramazanlarda Süleymaniye Camii'nde namaz kıldığını, o zamanlar camide açılan sergilerden alışveriş ettiğini hikaye tarzında evlatlarına anlatırdı. Herkesin namaz kılmasını, camilere devam edilmesini çok isterdi. Sarayda beş vakit Ezan-ı Muhammedi okunurdu.
BERLİN VE HAMBURG SENATOLARI
Milli Saraylar Arşivinde yer alan 1918 tarihli bir belgede Sultan Mehmed Reşat’ın Osmanlı Devleti ile Almanların müştereken savaşa girmelerinden dolayı bunun bir hatırası olarak Hereke Fabrikası’nda üretilen 2 adet halının Berlin ve Hamburg senatolarına yollandığı yazılmaktadır.
TALAN EDİLEN MİRASIMIZ
Şanlı Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Gazinin mübarek anası Hayme Hatunun Domaniç'teki türbesini ulu hakan Abdülhamid Han'ın, ecdadına hürmetinin ifadesi olarak büyük bir itina ile tamir ettirip pencerelerini atlas perdelerle kaplattırdığını ve zeminini de Hereke dokuması muhteşem bir halı ile, döşettiğini . . . Daha sonraları iş başına gelen Halk Partisi döneminde ise o muhteşem halının türbeden gasp edilerek, partinin İnegöl ilçe yöneticilerinin kapılarına paspas yapıldığını ve atlas perdelerinin de kaymakamlık binasında kullanıldığını... (3)
Alıntı : http://mitglied.lycos.de/abdulhamidhan/
CLINTON AİLESİNİN HEREKE HALISI
Sayın Cumhurbaşkanımızın daveti üzerine, ABD Başkanı William Jefferson Clinton, 18-19 Kasım 1999 tarihlerinde İstanbul'da yapılacak AGİT zirvesi öncesinde ülkemize resmi bir ziyarette bulunacaktır.
Ziyaret hazırlıkları, ABD makamlarıyla işbirliği halinde yürütülmektedir. 12 Kasım 1999 da talihsiz Düzce depremi yaşanır. Bu yaşanan facia sonrası Amerikan başkanının ziyaretinin ve hatta AGİT zirvesinin tehlikeye girdiği iddia edilir. Oysa Amerikan Başkanı ziyaretini ertelemez ve hatta deprem bölgesini bizzat ziyaret etmek istediğini söyler. Böylece Sayın Clinton'un Hereke'ninde bulunduğu Kocaeli'ye de ziyaret yapması ve hatta depremzedeleri prefabrike deprem köylerinde bizzat ziyaret edeceği duyulur. Kocaeli valimiz sayın İ. Kemal Önal bu jeste karşılık Sayın Clinton'a Han Halı üretimi bir Hereke Halısı hediye etmeyi uygun bulur.
Sayın Clinton ve Ailesi bu hediyeden çok müteşekkir kalırlar, ziyaretleri boyunca halıyı ellerinden düşürmezler, o gün gazetelere çıkan bütün pozlarda Clinton Ailesi bir Hereke Halısı'yla görülmektedir.
( Bu anı Erhan Ör tarafından aktarılmıştır. )
HEREKE'NİN KURTULUŞU
Hereke'nin kurtuluşunu fiili ve hukuki olmak üzere iki ayrı noktada incelemek gerekir.
Hereke fiili olarak; 27 Eylül 'den itibaren Kocaeli Yarımadasına gelerek harekata başlayan 3. Kolordu ve Mürettep Kolordu birliklerinin bölgede kontrol tesis ettiği 3 Ekim 1922'de kurtarılmıştır.
Hereke 'nin hukuki yönden kurtuluş tarihi; Mudanya Mütarekesinin yürürlüğe girdiği 15 Ekim 1922 olması gerekir. Mütarekenin II. Md.'ne göre Garp Cephesi tarafından verilen emirle 3. Kolordu Komutanlığı 15 Ekim 1922'de Hereke 'de resmen konuşlanmıştır. Bu duruma göre Türk askerinin resmen şehirde konuşlandığı 15 Ekim 1922 gününün Hereke için " Milli Kurtuluş " günü olarak kabul edilmesi gerekir. Nitekim Genelkurmay Arşivi (ATASE) 'nden yaptığımız araştırma da Hereke'nin Kurtuluş gününün 15 Ekim 'in olması gerektiğini doğrulamaktadır.
III. Kolordu Hereke'de bir yıl kalmıştır, kolordu karargahı olarak İngilizlerin terk ettiği Fabrikayı Hümayun İlkokulu seçilmişti. Bu bina daha sonra bir taraftan eğitim verirken diğer taraftan da Hereke Nahiye Müdürlüğü'nün makam odalarını da bünyesinde bulundurmuştur. Lozan Barış Antlaşmasının (24 Temmuz 1923) yürürlüğe girmesi (23 Ağustos 1923)'ni müteakip 6 Ekim 1923'te işgal orduları İstanbul'u terk etmiş, yerine Şükrü Naili Paşa'nın komuta ettiği III. Kolordu İstanbul'a yerleşmişti. Bu nedenle Şükrü Naili Paşa'nın ailesi Hereke' de bir yıl kalmıştı. Daha önce Mersinde bulunan eşi Nazire Hanım ve üç çocuğu (Turgut, Macit ve Saadet) trenle Hereke'ye gelmişlerdi. İstasyonun batı tarafındaki ahşap binaya (halen mevcut değildir, yerinde gazino vardır.) yerleşmişlerdi. Fabrikayı Hümayun'a ait olan bu bina lojman şeklinde olduğundan yanındaki dairelere Kurmay Başkanı Hayrullah Bey (Tümgeneral Hayrullah FİŞEK) ve yaver Hüsnü Bey ve aileleri yerleşmişti. Ancak bölgede askeri faaliyetler yoğun olduğundan okullarda eğitim yapılamamış, dolayısı ile çocuklar okula gidememişlerdi. Şükrü Naili Paşa Fabrikayı Hümayun'a ait olan Kayzer Köşkünü makam binası olarak kullanmıştı. Kızı Saadet Hanım yazın bu binada kaldıklarını anlatmaktadır. III. Kolordunun 6 Ekim 1923'te İstanbul'a giden tren ile birlikte Şükrü Naili Paşa'nın da ailesi --yine trenle- İstanbul'a gitmişti.
(Alıntı: Emekli Kurmay Albay Mustafa Hergüner)
HEREKE KÖŞKÜ KONUKLARI
Hereke halılarının uluslararası bir ün kazanmasından sonra Hereke'ye gelen yabancı misafirlerin barakalarda ağırlanmasının ayıp olduğu düşünülerek fabrikanın şerefi ile münasip bir köşk inşası uygun görülmüştür.1898 yılında Alman imparatoru II. Wilhelm'in Sultan II. Abdülhamid'i ziyareti öncesinde, 1894 yılında Sultan II. Abdülhamit'in sarayında üç haftada inşa edilen Köşk, deniz yoluyla parçalar halinde getirilerek bir günde yerine monte edilmiştir.
Sultan II. Abdülhamid'i ziyaret eden Alman imparatoru II. Wilhelm, imparatoriçe Augusta Victoria, Bulgaristan Prensi ve Alman Sefiri Baron Marşal, İngiliz Sefiri İbn Reşit gibi yabancı misafirler ününü duydukları Hereke'yi ziyaret etmişler ve bu köşkte ağırlanmışlardır.
İmparator Kaiser Wilhelm ziyareti sırasında köşke eşsiz bir böcek koleksiyonu hediye etmiştir.
MISSOURI ZIRHLISI
Amerikan zırhlısı Missouri'nin İstanbul limanına geldiği sırada (Nisan 1946) gemi gelmeden günlerce önce kentin sokakları temizlenmiş, dükkanlar, duvarlar dahi boyanmıştır. Bu hazırlıkların bazılarını 3 Nisan 1946 günkü Ulus gazetesi şöyle anlatmaktadır. “Missuri'ye armağan olarak verilecek gümüş levha ve Hereke Halısı özel bir itina ile hazırlanmıştır. Bu halı geniş bir salonu kaplayacak kadar büyük ve yekparedir. Halının üzerinde İstanbul haritası vardır. Bu harita kabartma olarak işlenmiştir... İstanbul halkı resmi makamlardan ayrı olarak, Amerikanlı misafirlere gösterilecek geniş misafirperverliğe hazırlanmaktadır.
(Aktaran Çetin Yetkin Türkiye'de Askeri Darbeler ve Amerika S.l7 dipnot)
MUSTAFA KEMAL PAŞA KOCAELİ'DE
( 16 - 19 Ocak 1923 )
19 Ocak 2003 tarihli Özgür Kocaeli gazetesinden Sn. Atilla Oral'ın Yazısı :
Büyük Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk'ün İzmit'e her gelişi şehrimizde büyük bir coşku, sevinç ve hafızalardan hiçbir zaman silinmeyecek bir bayram yaratmıştır. İşgal ordularının çizmesi altında çiğnenen Anadolu topraklarını kurtarabilmek için son hazırlıklarını tamamlayan ordumuz artık savaşa hazırdı. Ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa:
"Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri!"
diyerek tarihi emrini vermişti. Kahraman Türk Ordusu ikiyüzbin kişilik işgal ordularına karşı büyük bir taarruza geçmişti. Büyük taarruz beş gün içinde başarıyla tamamlanmış ve tarihin en büyük kovalamacası sonunda işgal orduları vatan topraklarından temizlenmişti. Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmış ve ardından Lozan Barış Antlaşması için görüşmeler başlamıştı. Büyük zaferin sevinci bütün yurtta dalga dalga yayılmıştı. Küçük çocuklardan, kadınlara, ak sakallı ihtiyarlara kadar herkesin ağzında bir tek isim vardı.
"Mustafa Kemal Paşa"
Büyük zaferin baş mimarı Mustafa Kemal Paşa idi. Ve bütün Anadolu Vilayetleri onu bağrına basabilmek için sabırsızlanıyordu. Ve nihayet Mustafa Kemal Paşa'nın Kocaeli Vilayetine seyahat edeceği haberi duyulmuştu. Bu güzel haber bir anda Kocaeli'nin bütün köy ve kasabalarına yayılmıştı. Kocaeli halkı hemen karşılama hazırlıklarına başladı. Sonunda herkesin sabırsızlıkla beklediği an gelmişti.
16 Ocak 1923'te Mustafa Kemal Paşa ve maiyetini taşıyan tren saat sabah dokuz buçukta Bilecik'ten hareket etmiş. Vezirhan, Lefke, Mekece, Geyve, Doğançay, Arifiye, Sapanca istasyonlar'ında ve yol boyunca her yerde büyük kalabalıklar tarafından karşılanmıştı. Mustafa Kemal Paşa'nın treni saat dörtbuçukta İzmit istasyonuna girmişti. İstasyonda I.Ordu Kumandanı Nurettin Paşa ve Erkan-ı Harbiyesi, Adnan Bey, Halide Edip Hânım, istanbul gazetecilerinden Suphi Nuri, Yakup Kadri, Ahmet Emin, Velid ve Müştak Beyler, izmit Mutasarrıfı ve İzmit halkından oluşan binlerce kişi tarafından coşkuyla karşılandı.
Bando mızıka ile resmi bir tören yapıldıktansonra Gazi Paşa ve maiyeti dinlenmek için izmit Kasrı'na çekildi. Mustafa Kemal Paşa ve Komutanlar bir süre istirahat ettikten sonra akşam yemeği için Kasrın salonuna geçtiler Akşam yemeğinin ardından saat dokuz buçukta istanbul'dan gelen gazeteciler, Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edildi.
"İzmit Basın Toplantısı" adıyla tarihe geçen ve çok uzun süren bir mülakat başlamıştı. (Ve bu toplantı yıllar sonra kitap olarak yayınlanmıştır.)
Mustafa Kemal Paşa bu toplantıda ülkenin geleceğine ilişkin çok önemli açıklamalar yapmıştı. Bu önemli toplantı sabahın dördüne kadar sürmüştü. Paşa saat beşte yemek yemiş ve diğer işleriyle uğraştıktan sonra saat altıbuçukta salonu terk etmişti.
Ve iki saat sonra, sekizbuçukta görevi başında idi. Mustafa Kemal Paşa'nın bu olağanüstü temposunu izleyen Akşam Gazetesi 'nin muhabiri Sadettin Bey bu konuda şunları yazmıştı:(1)
"Saat sekizbuçukta kasır civarında Erkan-ı Harbiye umumiye reisi Müşir Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir Paşa hazretlerinin ikametlerine tahsis edilen dairede bulunuyorlardı. Böyle olduğu halde dikkat ettim, zinde ve müte-bessimdi. Alnından yukarıya doğru genişleyen haki kalpağının altında gözleri parlıyordu. Vücuduna yapışan haki elbisesinin içinde sınırsız bir kudreti temsil ediyordu. Otomobiller bizi kasırdan istasyona getirdi. Ve saat ona on kala İzmit'ten Derince'ye ulaşıldı."
Paşa hazretlerini selamlayarak maiyeti Ümera ve Zabitanı birliklerini kendilerine takdim etti. l şa hazretleri her birliğin önünden geçtikçe "Merhaba Askerler, Nasılsınız? İyi misiniz?" diye soruyor ve askerler de hep bir ağızdan "İyiyiz Paşa hazretleri, emrinize hazırız" cevabını veriyorlar Gazi Paşa'ya her kısım kumandanı sıra ile birli takdim ediyordu.
Paşa hazretleri istasyondaki demir yollarının tarafını işgal eden birliğe kendi istikametinde ilerleyerek sağ ve sol tarafından geçmesini emretti. Birlik mükemmel bir resmi geçit yaptı. Paşa memnuniyetini beyan etti.
Derince'den ayrıldıktan sonra trenimiz Yarımca'da bekledi, istasyonda Erkan Ümera, Paşa Hazretlerini karşıladılar. Paşa Hazretleri istasyonun arka tarafındaki geniş araziyi büyük bir intizam ile birliğe doğru ilerledi.
Tabur kumandanlarını çağırıyor, bölük ve takımı kumandanlarına arzu ettiği memurları bölük ve takımlarına icra ettirmelerini emir ediyor, yapılan bir hareketi tenkid ettiriyor ve uygun cevaplar aldıkça memnun oluyor, ara sıra bazı ihtarlarda bulunuyordu.
Bu surette hemen en küçük takıma kadar bir saat paşa hazretleri bizzat verdiği emirlerin icrasını tetkik buyurdu. Yarımca'dan Paşa trene dönerken kendisine Yarımcalılar namına Yarımca hemşehrilerinin kabul edilmesini rica ettiler ve Paşa bu teklifi kabul etti.
Yarımca'dan sonra tren Hereke'de bekledi, istasyonu öğrenciler, ahali ve askerler dolduruyordu. İstasyon'da Paşa için bir dana kurban edildi. Sonra Paşa "Nasılsınız küçük hanımlar" diye mini mini mektepli kızlara seslenerek ihtiyar kadınların "Çok şükür bu günleri gösterene" diye başlayarak bitmeyen duaları arasından geçerek askeri teftiş etti. Kumandanlık dairesinde üzerinde çiçeklerle "Yaşasın Vatan, Yaşasın Yaşatanlarla" ibaresi yazılı bir masada öğle yemeği için oturuldu."
Hereke sahilinde zamanında Alman imparatorunun konaklaması için inşaa ettirilen tarihi köşkteki öğle yemeğinin ardından tekrar halkın coşkun tezahüratları ile trene binilerek Tavşancıl'a doğru hareket edildi. Akşam gazetesi muhabiri Sadettin Bey gezinin bundan sonraki kısmını da şöyle yazmıştı: (2)
Hereke'den sonra tren Tavşancıl'da bekledi. Afyon zaferinin gazilerinden bir birlik paşa hazretlerine komutan tarafından takdim edildi. Paşa bu birliği teftişten sonra gördüklerinden o kadar memnun oldu ki askerleri ve zabitleri etrafına alarak ve alayın bayrağının yanında durarak fotoğraflar ve sinemalar alındı.
Tavşancıl istasyonunda ilk mektep talebeleri Mustafa Kemal Paşa marşını söylüyorlar, Kadınlar "Gazi Paşa, her günün bin olsun, Paşamız!" diye gözyaşları döküyorlardı. Tavşancıl'da da bir kurban kesildikten sonra tren Gebze Köprüsü'nü geçerek bekledi.
Orada Ümera ve zabitan tarafından karşılanan paşa hazır bulunan arabaya binerek Gebze'deki (Hattı Fasıl) ayırıcı hattın yanında ve bizim tarafımız kısmındaki araziyi dolduran piyade ve süvari birliklerini tefrişe gitti. Hepimiz arabalara binerek Paşa'yı takip ettik. Hattı Fasıl'ın karşısında meraklı ecnebi neferleri biraz meraktan ondan çok da endişeden dürbünlerle tefrişi seyretmeye çalışıyorlardı. Tefrişi müteakib civardaki bir hanede bir müddet istirahat edildi. Ve sonra tekrar trene dönüldü.
Ve tren Gebze köprüsünü geçerek doğruca İzmit'e varmıştır."
Mustafa Kemal Paşa'ya İzmit seyahati esnasında annesinin vefat ettiği haberi verilmişti. Çok sevdiği annesini kaybettiğini öğrenen Paşa duyduğu büyük acıya rağmen ziyaretini yarıda kesmemiş ve görevine devam etmişti. Gazetecilerin bu konudaki sorularına:
"Validemin vefatından şüphesiz müteessirim, fakat millet yaşayacaktır"
cevabını vermişti.
Hakimiyet-i Milliye gazetesinden Recep Zühtü Bey Paşa'nın Yarımca ihtiyar heyetini karşılamasını gazetesinde şöyle yazmıştı:
Hereke'deki yemekten sonra Gebze'de çay içtiler. Yarımca Heyet-i Ihtiyariyesi sevgili kumandanlarından Yarımclıları kabul buyurmalarını rica ettiler. Baş kumandanımız Yarımca halkının bu çok samimi teklifini memnuniyetle kabul buyurdular. Burada halk tarafından sevgili halaskarına karşı gösterilen ilgi ve sevinç çok samimi olmuştur. Bilhassa köylü kadınların tezahüratı herkesi ağlattı"
18 Ocak 1923 günü öğleden sonra saat üçte tekrar istanbul matbuatını kabul eden Mustafa Kemal Paşa, gazetecilere önemli açıklamalarda bulunmuştu. Gazetecilerden sonra Kavalalı ibrahim Paşazade Hüseyin, Serezli Necib ve Dramalı Salih Beyleri kabul etti. Ziyarete gelen bu heyet, Paşa ile memleketleri namına görüşmüştü.
Mustafa Kemal Paşa'nın izmit seyahati yerli yabancı birçok fotoğrafçının ilgisini çekmişti. Bu seyahatin filmini çekebilmek için film şirketleri de hazırlık yapmış ve kabul edilmeleri için izin beklemekteydi. Ve bu önemli anın filmini çekebilmek için sabırsızlanmaktaydılar.
Mustafa Kemal Paşa'nın seyahati sırasındaki filmleri çeken Cezmi Bey (Ar) bu konuyu şöyle anlatmıştı:
"- O zaman Istanbul-Ankara treni bir alemdi. Treni Gebze'ye kadar ingilizler götürür, orada bizimkiler teslim alırdı. Herhalde bu yüzden olacak, bizi vapura bindirdiler. Yanımızda birçok tanınmış muharrirle birlikte İzmit'e gidip beklemeye başladık. Bir süre sonra istasyonda bir koşuşma başladı. Ben bir subaya gidip kameramı kurmak mecburiyetinde olduğumu anlattım. "Acaba hangi vagonla geliyorlar" diye sordum. Subay Gazi Paşa'nın daima son vagonda seyahat ettiğini söyleyince ona göre bir yer tasarlayıp durdum. Tren geldi ve Gazi Paşa indi, ben de heyecan içinde film çekmeye başladım."
Mustafa Kemal Paşa'nın ertesi gün Gebze'ye yaptığı tren gezisi sırasında beraberinde iki kameraman vardı. Bunlardan birincisi Cezmi Bey (Ar) diğeri ise Şakir Bey (Seden) idi. Bu usta kameramanlar kafileye katılmış, kamerasıyla Ata'ya iyice yaklaşarak yakın plan çekimler yapmış ve Gebze'de kafileden ayrılarak trenle istanbul'a dönmüştür. Çekilen filmler Kemal Film Laboratuvan'nda hemen yıkanıp, çoğaltılmış ve memleketin dört bir tarafına dağıtılmıştır.
Anadolu'nun bütün şehirlerinde ve kasabalarındaki sinemalarda gösterilen bu filmler büyük zaferin sevincinin ve coşkusunun daha da anlamlı bir şekilde kutlanmasını sağlamıştı. Milletimiz bu filmleri defalarca seyretmişti. Kocaeli'de çekilen bu görüntüler yerli ve yabancı yayınların birinci sayfalarında yayınlanmış broşür ve posterlerde yer almıştı.
(Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları büyük zaferden sonra bir arada iken, ilk defa Kocaeli Vilayeti'nde filmi çekilmiştir. Bu görüntülerin Kocaeli halkı için anlamı büyüktür.
Milli Mücadelemizin sonunda zaferin sevincini ve coşkusunu gösteren bu çok anlamlı görüntüleri, kurulacak bir "Kocaeli Kurtuluş Savaşı Müzesinde toplanarak sergilenmesi gerekir. Öğrenciler için film ve dia gösterileri düzenlenmeli ve bu müzede araştırmacılar için uygun ortam yaratılmalıdır.)
19 Ocak 1923'te Mustafa Kemal Paşa Izmit halkının arasındaydı. ikdam gazetesinin bu konudaki başlığı şöyle idi:
"Mustafa Kemal Paşa halk arasında.İzmit'te Paşa'nın halk ile dünkü hasbıhalleri sulh, marif, ziraat, affı umumi meseleleri
Mustafa Kemal Paşa bu gün saat üçte (l9 Ocak 1923) izmit sinema binasında toplanan halkın alkışlan arasında, halkı selamlamış "Maksadım arkadaşça halk ile sohbetler, Bana sualler sorunuz. Sizlerle samimi bir suretle sohbet edeceğim" demiştir.
Bunun üzerine oturanlar orada hazır bulunanlar birçok sualler sormuşlar ve paşa hepsine ayrı ayrı cevap vermiştir. Ve akşam saat yedi buçukta halkın selamları arasında salonu terketmiştir."
Kocaeli Halkı burada Mustafa Kemal Paşa ile tam dört buçuk saat başbaşa görüşebilme imkanı bulmuştu. Halk mevcut sorunlarını doğrudan Paşa'ya anlatmış ve Paşa'yi büyük bir sevgi ile dinlemişti. Mustafa Kemal Paşa gece saat onikide maiyeti ile birlikte özel bir trenle izmit'ten Bilecik'e doğru hareket etmiş ve üç gün süren Kocaeli seyahatini tamamlamıştı.
Mustafa Kemal Paşa 16 Ocak 1923'te geldiği Kocaeli Vilayeti'nde tam üç gün kalmış, Vilayetin bir ucundan diğer ucuna kadar birçok yeri gezmişti. Ve 19 Ocak 1923'te Kocaeli Vilayeti'nden ayrılmıştı.
Bu seyahat Büyük Zaferden sonra Kocaeli Vilayeti'ne Paşa'nın yaptığı en uzun süreli seyahattir. Sonraki yıllarda istanbul veya Yalova'ya gidip dönerken defalarca geçtiği Kocaeli Vilayeti'nde çok kısa süreli istirahatlarle yoluna devam etmişti.
Mustafa Kemal Paşa'nın Kocaeli'ye her gelişinin elbette büyük bir anlamı bulunmaktadır.
Ancak düşmanı denize dökmüş ve vatanı işgalden kurtarmış ordularımızın Başkomutanı olarak ilk defa Kocaeli'ne yaptığı seyahatin bambaşka bir anlamı ve önemi vardır.
Validesi Zübeyde Hanım'ın vefat ettiğini öğrenen Mustafa Kemal Paşa'ya ilk teselliyi Kocaeli halkı vermiş ve onu bağrına basmıştır.
Tarihimize "İzmit Basın Toplantısı" olarak geçen bu önemli görüşme bu seyahat sırasında meydana gelmiştir. Kocaeli Halkı'nın büyük bir sevinç ve coşkuyla karşıladığı Büyük Önderimizin bu seyahatinin 80.ci yıl dönümündeyiz. Kocaeli halkı için bir bayrama dönüşen bu önemli günü 80. yılında aynı duygularla hatırlayalım. Ve bugün hayatta olmayan Büyük Önderimiz ve o büyük insanları saygıyla analım. Bir zamanlar kişilikli ve erkek siyasetlerin yapıldığı ülkemizde, her yurttaşımız liderinden ve yöneticilerinden gurur duymaktaydı.
Günümüzdeki liderlerin izlediği siyasetten hangimiz gurur duyabiliriz?
Bir zamanlar halkımızın yaşadığı o coşku ve sevinç dolu günleri, yeniden yaşayabilmek dileği ve umuduyla... Kaynaklar
(1) Akşam Gazetesi 20 Ocak 1923 N. 1555
(2) Akşam Gazetesi 20 Ocak 1923 N. 1555
(3) Hakimiyet-i Milliye: 18 Ocak 1923.
(4) Erman Şener, Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız (S.24.)
(5) ikdam Gazetesi, 20 Ocak 1923